Мал азығы мазалап тұр

«Кейінгі жылдары шаруаларға табиғаттың қабағына қарап жұмыс жасау қиындап барады. Ауа райы бұ­рынғыдан қатты өзгерді, ашық тұрған күн күрт құбылып шыға ке­леді. Қазір де тамыз айы әдеттегіден жаңбырлы болып, пісіп тұрған егінді орып алуға қолбайлау болып тұр. Біздің шаруашылық жылда шөптің басым бөлігін сол жайылмалы шабындықтардан дайындайды. Биыл су түспегендіктен ол жерлерге шөп шыққан жоқ. Биыл көлдер мен шағын көлшімектер­­дің, тоғандардың етегіне шыққан ­­шөп­ті айналдыра шауып алуға тура келді», дейді Нұра ауданындағы «Отқанжар» шаруа қожалығының негізін қалаушы Қанат Отарбаев.

Оның айтуынша, жер мал ұста­ғаннан тозбайды, керісінше бос жатқаннан тозады.

«Қой жарықтық ғасырлар бойы осы сайын даланы тұяғымен қоп­сытып, құмалағымен байытып, тұрақ­ты экожүйені қалыптас­тыру­ға үлес қосып келе жатқан түлік. Қой өсіру – ел келешегі. Айна­лып келгенде, қой бағудан әлі де қаш­паймыз», дейді Қ.Отарбаев.

Қуаңшылық Ақтоғай ауданы­ның шаруа иелерін де қос бүйірден қысып отыр. «Жанқұтты» шаруа қожалығының басшысы Азамат Ордабаевтың жеке меншігінде 4 мың гектарға жуық жер бар. Өкі­нішке қарай, екі-үш жыл болды, бір фермердің жерін бірлесіп шауып отыр. Шөпті тең бөледі. Шабындығы шаруа қожалығынан 45 шақырым жерде.

«Амал жоқ, осы кәсіпті таңдаған соң, қиындығына шыдаймыз. Өзім­нің іргемде жеткілікті жер бар. Бірақ қу тақыр. Биыл жылдағыдан ерек­ше. Сол себепті, Қызыларай ауы­л­ына барып, шауып жатырмын. Алыс. Оның шығыны да, бейнеті де бар. Сонда да биылғы қыста жылқы қолға қарап қала ма деген қауіп бар. Бір ғана амал, малымды сатып жатырмын», дейді шаруашылық жетекшісі.

Шөбі құнарлы өскен шаруалар 200–250 килолық рулонды 13–15 мың теңгеге өткізіп жатыр. Шет ауданында әзірге 10 мың теңге. ­Бір пойыз шөпті 250–300 мың тең­ге­ге сатып жатыр. Бір айта кете­тіні, шөп саудасы былтырғыдай қызу емес. Әзірге баяу көрінеді. Шөпшілер тап­сырыс көп дейді, бірақ дала шө­бі­нің жұтаңдығына байланысты алдын ала ақшасын алып жатқан жоқ.

«Жерді аздырмай, тиімді пайдалану, мал санын ретке келтіру үшін биліктің де, шаруаның да жауап­кершілігін көтеріп, міндеттерін бекіту мақсатында жеке қосалқы шаруашылық туралы заңды шұ­ғыл қабылдау керек. Әйтпесе, таяу жыл­дары қазіргі ауыл маңы жерле­рінің қу тақырға айналуы үлкен апат­қа әкеліп соғады», дейді ауыл ша­руашылығы саласының сарапшысы Ниқанбай Омарханов.

«Мал азығы тапшылығы – кенет­тен келген нәубет емес, бұл біраз жылдан бергі мәселе. Мал басының есепсіз көбеюі, төрт түлік мал ұстау­дағы тепе-теңдіктің жоғалуы, ұйымдасқан мал бағымының жоқ­ты­ғы, жерді рационалды пайдалану тетігінің жойылуы, соның салдарынан табиғи шөптің азаюы, жер деградациясының ұлғаюы, ең бастысы облысымыздағы 300 мың гектардан астам көпжылдық екпе шөптер алқабының тозып, өнім бермеуі сияқты тізбекті мәселелер бүгінде мал азығы тапшылығына жеткізді. 2023–2025 жылдарға болжанған және климаттың өзгеруімен дәл келген құрғақшылық жағдайды одан сайын ушықтыра түсті. Бұрын бір жарым-екі жылдық мал азығы қо­рын жинауға басымдық берілетін. Ол кездерде суармалы жерлер ар­қы­­лы пішендеме сияқты құнар­лы мал азықтары дайындалса, сабан мен жемдік дақылды араласты­рып кормоцехтар арқылы пісіріп малға беретін. Жыл он екі ай тамағы тоқ мал да өнімді көп беретін, аурудан аман болатын. Қазір малдың да тұқымы азып кетті, өнім өткізу де қиындап кетті. Азық болмаған соң ел де малды жаппай сатып жатыр», дейді агросарапшы.

Облыстық ауыл шаруашылығы бас­қармасы басшысының орынба­са­ры Сырым Бошпановтың айтуын­ша, жемшөп дайындау мәсе­­­ле­­лерін жедел шешу үшін аудан әкім­дерінің орынбасары төра­ға­­­лы­ғы­мен өңірлік жұмыс топтары құ­рыл­ған.

«Жұмыс топтары шөп шабуды ұйымдастыру үшін мемлекеттік және орман қорының жерлерін бөлу бойынша жұмыс жүргізіп жатыр. Аудан әкімдіктерімен шөпті шет өңірлерге сатуға шектеу қою, бағасын шектен тыс көтермеу бо­йынша жұмыстар ұйым­дастырылды. Соны­мен бірге, жеке шаруаларға шөп шабу үшін облыстың 3 орман шаруа­­шы­­лығының жалпы ауданы 21 мың гектар мемлекеттік орман қоры­нан, оның ішінде 2 мың гектар шабындық, 20 мың гектар жайы­лымды жалға алу мүмкіндігі қарас­ты­­рылған», дейді.

Мұндай шаралар бір қыстың ғана шаруасын шешер. Фермерлер осы­лай дейді. Қысқасы, шабындық пен жайы­лымға Үкіметтің жаны ашып, кешен­ді шаралар қолға алы­ну­ға тиіс.

Қарағанды облысы