Қуаңшылық пен зиянкестер ауыл тұрғындарының тұрмысын ауырлатып тұр

Облыс тұрғындарының тұр­мысына ғана емес, бүкіл елдің азық-түлік қауіпсіздігіне тіке­лей қауіп төндіріп отырған өзек­ті мәселелер Мәжілісте де кө­терілді. Премьер-ми­нистр­ге сауал жолдаған депутат Ұласбек Сәдібеков жайылым­дардың қурауы мен мал азығы­ның тап­шылығы ауыл тұрғында­рының тұрмысын одан сайын ауырлатып отырғанын жеткізді.

Мал басының азаюы да тір­шілігі төрт түлікке тәуелді өңір­де үлкен проблемаға айнал­ды. Осындай мәселелерге Үкі­мет­тің назарын аударған депу­тат зардап шеккен аудандар­да төтенше жағдай режімін жария­лау мүмкіндігін қарасты­руды, қуаңшылық зардаптарын ең­серуге бағытталған арнайы өңір­лік бағдарлама қабылдап, оның аясында ғылыми негізделген агроэкологиялық шешімдерді жүзеге асыру керек екенін атап өтті. Депутат «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы көктемгі дала жұмыстарына бе­рілген несие қаражаттары мен «ҚазАгроҚаржы» АҚ арқылы 2023 жылдан бері лизингке алынған техникалар жөніндегі несиелер­дің қайтару мерзімін 1 жылға шегеруді ұсынды. Оңтүстіктегі шаруалар «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ тарапынан аудан­дардағы несие серіктестіктеріне қойылатын талаптарды оңтай­лан­дыруға, жауып тастаған несие желісін қайта ашуға ықпал етуді сұрайды.

«Аса қауіпті зиянды организмдерге қарсы күрес шараларын жедел әрі тиімді жүзеге асыру үшін өңдеуге жататын барлық жер көлемін республикалық бюджеттен 100% қаржыланды­ру керек. Ауыл шаруашы­­лығы министрлігі агроөнеркәсіп­тік кешендегі мемлекеттік инспекция комитетінің аса қауіпті зиян­ды организмдерге қарсы күрес жүргізу құзыре­тін, тиісті қаржы көлемімен бірге өңір әкімдіктеріне беруді ұсынамын», деді Мәжіліс депутаты.

Қозғалған қос мәселеден туын­­даған қиындықтарды жеңіл­­дету бағытында облыстық дең­гейде қолға алынған жұ­мыс­тар баршылық. Халық қалау­лы­сы ұсыныстары қолдау табады деген үміттегі шаруалар су үнем­деудің барлық мүмкін­ді­гін қолданып келеді. Яғни су үнем­деу технологияларын енгізе отырып шығынды азайтып, суар­малы жерлерді ұтымды пайдалану­ға тырысып жатыр. Облыста 2030 жылға қарай су үнемдеу тех­нологияларын 216,3 мың гек­тар­ға енгізу жоспарланған. Биыл ­27 мың гектар алқапқа су үнем­деу технологияларын енгізу жос­пары бекітілді. Дегенмен бар­лық мүмкіндік ескеріле отырып, ­жос­пар көлемі екі есе артты.

Облыс көлемінде шетелдік инвестордың атсалысуымен жаңа технология 32 мың гек­тар­ға енгізілген. Трансшекаралық суға тәуелділікті төмендету мақ­­сатында жаңа технологиялар­ды оңтүстік аудандарда 24 мың гектарға енгізу жоспарла­нып отыр. Ауыл шаруашы­лы­­­ғы еңбеккерлерін заманауи ыл­­ғал үнемдеу технологияларын қолдануға ынталандыру мақ­­сатында жабдықтар сатып алу­ға, сондай-ақ барлық қажет­ті инфра­құрылымды жүргізуге жұм­­­салған шығындардың 50%-ын­ өтеуді көздейтін инвести­ция­­лық субсидиялау түрін­дегі мем­­ле­кеттік қолдау жүзеге асыры­лады. Оған қоса шығын­ның тағы ­30%-ы облыс бюджеті арқылы өтеледі.

Түркістан өңіріндегі аймақ­тарда Бәйдібек ата, Қара­қуыс суқоймалары са­лы­нып жатыр. Сондай-ақ «Бо­ралдай», «Иқан су» суқой­ма­ла­рын салу жобалары әзір­ленген. Жоба­лар толық іске ас­қан жағдайда ­«Бө­ген» суқой­масына қосымша 120,3 млн текше метр ағын су жет­кізі­ліп, Түркістан қаласы аума­ғын­дағы өңірлерде мәселе ше­ші­мін табады. «Боралдай» суқой­масы Түркістан қаласы мен Ордабасы, Бәйдібек, Отырар, Сауран аудан­дарындағы 67 мың га жерді кепілді ағын сумен қамтамасыз етеді. Оның ішінде Отырар, Сауран аудандарында жаңадан 6000 га, Ордабасы ауданы Қажымұқан ауылдық округінде 630 га суармалы егістік алқаптары қосылады. Ма­­мандардың мәлімдеуінше, жауын-шашынның аз түсуінен биыл арналарда су көлемі едәуір кеміген. Мәселен, өткен жылы Арыс өзені арқылы келетін су секундына 55 текше метрді құраса, биыл бұл көрсеткіш 13 тек­ше метрден аспай тұр. Бө­ген суқоймасына жиналған су мөлшері былтыр 339 млн текше метрге жетсе, қазіргі таңда нақты бар су – 230 млн текше метр. Бұл орайда облыс әкімдігі жауаптылардан ағын судың бейберекет босатылуына жол бермеуді, бақша түрлерінің өну кезеңдерін ескеріп, кезектің сақталуын қадағалауды талап етіп отыр.

Кейінгі жылдары бірқатар аудан тұрғындарын шіркейлер шаршатып келеді. Ауқымды жұмыс жүргізіліп жатқанына қарамастан, шіркейлерді түбе­гейлі жою әзірге мүмкін болмай тұр. Зиянкестердің көбеюіне қарсы кешенді іс-шаралар қолға алынған. Айталық, Сырдария өзенінің бойындағы елді мекендерде химиялық, биологиялық препараттар қолданылып жатыр. Іс-шаралар экологияға зиян келтірмей, зиянкестердің санын азайтуға бағытталған. Жуыр­да «Бактицид» биопрепараты­ның 111 тоннадай суспензия­сы құйылды. Бұл жұмыстарға 12 ар­найы техника, 6 қайық, 28 адам жұмылдырылды. Жібе­рілетін дәрінің мөлшері Сыр­дария өзеніндегі, Көксарай қой­масы­нан шығып жатқан судың көле­міне қарай есептеледі. Биыл өзенді дәрілеудің арақашықтығы жиілеген. Шіркей дернәсілдері шоғырланған аумақта дәрі­нің мөлшері көбейтілген. Жауапты­лар жұмыс нәтижесінде Сырда­рия өзенін жағалай орналасқан ауылдарда шіркей азайды дейді. Мұны жергілікті тұрғындар да растайды.

Облыс аумағында барьерлік химиялық өңдеу жұмысы жүр­гізіліп келеді. Бұл жұмыс­қа 38 толық жетекті жеңіл автокө­лік, 36 арқаға асылатын бүрік­кіш, 4 термоөңдеу, әуе дрон­­дары жұмылдырылған. Кө­лік жетпейтін аймақтарға ар­­найы дрондар қолданылады. Облыс әкімінің бірінші орынба­сары Зұлпыхар Жолдасовтың мәлім­деуінше, облыстағы 52 елді ме­кенді 15 секторға бөліп, 600-ге жуық көшеде заласыздандыру тұрақты жүргізіліп келеді.

Биыл шіркейге қарсы дезинсекция шаралары Сырдария өзенінде, сондай-ақ Түркістан, Кентау, Арыс қалаларында, Оты­рар, Шардара, Келес, Орда­­ба­сы, Сауран аудандарында атқа­рылып жатыр. Ғылыми сүйе­мелдеу жұмыстарын «Защи­та-растений-К» ЖШС жүргі­зеді. Сырдария өзеніне 9 рет био­ло­гиялық өңдеу жүргізіліп, 95 120 килограмм препарат құ­йыл­ды. Аса қауіпті зиянкестерге қар­сы химиялық өңдеу 450 мың гек­тарға жүргізілген. Отырар мен Арыс, Ордабасы шекаралас аумағында кейінгі күндері анық­талған 850 га аумақ өңде­ліп, зиян­кестен тазаланған.

Облыс әкімдігінің мәліме­тінше, бүгінде өңірде шегіртке зиянкесіне қарсы жалпы 368,6 мың га жер дәріленген. Оның ішінде Арыста – 132,9 мың, Келесте – 108,8 мың, Сарыағашта – 97 мың, Шардарада – 5724, Ордабасыда – 11,5 мың, Бәйді­бекте – 5750, Қазығұртта 4954 га жер химиялық өңдеуден өтті.

Түркістан облысы